مسئول محتوای هر مقاله نويسنده آن است!
مواضع رسمی کانون در وبلاگ اصلی کانون منتشر می‌شود!

           9/25/2005

 

مدرنیت چونان فقدان اعتماد



ما در جهانی بی بنیاد زندگی می کنیم. بی بنیادی جهان ما، بنیاد جهان است. شاید ازهمین روی است که جهان «مدرن» این چنین خلاق، مبتکر و آفریننده بوده است. درک راستین بی بنیادی جهان، سرآغاز بنیادشدن جهان است؛ تلاشِ بی پایان، خستگی ناپذیر و نفس گیرِ بنیان سازی برای هر کنش و هر قدم و هر نظر. برخلاف جهان قدیم که سراپا بنیاد می نمود و سراپا نظم به نظر می رسید، جهان مدرن چیزی همانند خلا و نیستی است؛ چیزی به سان پوچی؛ یک چالش بی پایان بر سر آن چه که کمیاب و نادر است. بی بنیانی این جهان همزاد است با روند انسان شدن از طریق معناآفرینی و ابطال کشف معنا در هستی و رگ و پی زندگی. سبک کردن بار هستی از خروارها معانی کهن و منسوخ؛ ادراک زمان چونان فرهنگ و فهم فرهنگ چونان پویه معناسازی برای زیستی جهت مند در جهانی بی جهت. جهان بی بنیاد چونان «حفره سیاهی» است که با نور معنا روشن می گردد. جهان مدرن، جهان معنازدایی از گیتی و جهان است و انسان برای ساختن معانی جدید. این روندی است پر خطر و جسارت و بیباکی نخستین شرط سفر است. اما گذار از دنیای کهن به دنیای جدید به منزله درک جهان مدرن چونان بی اعتمادی و عدم اعتماد است به انسان و به جهان. بی اعتمادی برخاسته از فروپاشی معانی سنتی و مشروعیت مبتنی بر این معانی. جهان مدرن نتیجه ناخودآگاه بی اعتمادی بشر به بشر و کم رنگ شدن مفهوم بشریت بواسطه درهمتافته شدن روابط اجتماعی و ازبین رفتن امر «بیواسطگی» است. رابطه حقوق و اخلاق رابطه باژگونه ای است. هرچه جامعه ای اخلاقی تر نماید روابط حقوقی کم سو تر است. جامعه اخلاقی که مبتنی بر اینهمانی جمعی است بواسطه این سازوکار «خویشاوند» است و «عضویت» امری فطری و طبیعی است. به همین جهت است که در درون یک جامعه اخلاقی منزلت حقوقی امری منفی تلقی می شود. این منفی بودن امر مثبتی نیست، همان گونه که «جامعه اخلاقی» به این معنا در عالم واقع وجود ندارد. در یک جامعه حقوقی «خویشاوندی» فرع است و «شخص» یا «فرد» اصل است. و «عضویت» امری انسانی و زبانی است. اخلاق، ارزش است و حقوق، هنجار. ارزش امر درونی است چونان آزادی و به نوعی بیانگر امکان اخلاقی بودن انسان به منزله انسان. حقوق اما بیانگر نسبی بودن اخلاق است و سست بنیادی اخلاق به منزله هرم اجتماعی. گذار از جهان سنتی به جهان مدرن به منزله چرخش در چگالی رابطه میان اخلاق و حقوق است. جامعه مدرن مقدم بر همه یک جامعه حقوقی است که دریافته است اعتماد به منزله ارزش اخلاقی در روند تاریخ انسانی شکست خورده است. مدرنیت یک نوع بی اعتمادی است به دنیا و به انسان. نشانه از دست رفتن اعتماد آدمی به آدمی است. این بی اعتمادی برحق است. بی معناشدن جهان به منزله فروریختن معانی سنتی که شاخص جهان قدیم بودند بر این بی اعتمادی دامن زدند و جهان مدرن مشروعیت خود را بیشتر از این بی اعتمادی ستانده است تا اعتماد به آن چه در راه است.
در جهان سنتی که گویا رابطه میان وجود و هستی رابطه ای جوهری است و وجود تبلور ذات هستی است و هستی بر وجود متقدم می نماید اعتماد به آدمی برخاسته از اعتماد به نظم و ذات هستی است. به همین جهت است که بسیاری را بعید می نمود که اخلاق بدون این بنیادهای جوهری تاب بیاورد و بتواند منبع کنش و رفتار آدمی باشد.
در جهان مدرن که جهان جهان است و هیچ نشانه و نمادی از روح ماوراطبیعی در خود ندارد که دال بر آن باشد که اخلاق مدرن بتواند بر آن تکیه کند، اخلاق به خودبنیادی بدل می شود و یا به یک معضل. اما حقوق یا حق زاده می شود. بی تردید می توان به «ده فرمان» اشاره کرد و آن را سنگپایه هر حقوق یا اخلاقی دانست. اما درهمتافتگی جامعه که جهان مدرن ثمره و منبع آن است با خصوصی ساختن اخلاق، حقوق را همگانی و عمومی ساخته است. این نه به این معنا است که جامعه حقوقی جامعه بی اخلاق است و نه به این معنا که حقوق الزاما ابطال اخلاق است. اما موید آن است که بی اعتمادی منبع الهام جهان مدرن بوده است. بی اعتمادی برخاسته از معنازدایی از جهان و معناسازی مدام از جهان. گذار از اخلاق به حقوق بیانگر گذار از بیواسطگی به وساطت است. به این مفهوم، حقوق هم نماد حق مند شدن آدمی است در جهان مدرن، برخلاف تکلیف بودن آدمی در جهان سنت، هم به منزله از دست دادن بیواسطگی نهفته در اخلاق است به سان از دست دادن معصومیت آدمی و بی گناهی «شدن».
بی تردید، رابطه اخلاق و حقوق رابطه ارزش و هنجار است. جامعه حقوقی محض همان قدر وحشتناک است که جامعه اخلاقی محض. اما پرسشی که ما با آن روبرو هستیم پرسش رویارویی با اعتماد از دست رفته است به آدمی و به جهان. بی اعتمادی که هم سرچشمه خلاقیت است و هم سرچشمه ویرانی
.


نظرهای شما: Post a Comment

صفحه اصلی

This page is powered by Blogger. Isn't yours?